Sunday, April 8, 2018

Social causes and Cultural Consequences of Replacing Persian with Farsi: What’s in a name?

Written by Kamran Talattof 

Source: Persian Language, Literature and Culture: New Leaves, Fresh Looks, ed. Kamran Talattof. London:Routledge, 2015.  ( نام زبان زبان فارسی به انگليسی چيست؟ دلایل و نتایج به فارسی بخوانید)

I have written and talked about this question since 1995. This article is an expanded version of my previous writings.1 Farsi is the name of the Persian language in Persian. In English it is called Persian. Although this sounds simple, in recent decades the word Farsi has been increasingly used in English. Ehsan Yarshater and some other scholars have also pointed out the error.2 In 1997, I published a short article in the Iranian Times, an Electronic Journal (aka the Iranian) stating that the use of the word Farsi instead of Persian while speaking or writing in English is wrong and damaging to Persian and Iranian culture. Since then, I have regularly pointed out to individuals or institutions who use the incorrect term encouraging them to think about the consequences of such alteration. In this article, I would like to explain further why such a substitution happens, who does it, and, finally, what the negative aspects of this replacement are.

As many historians and philologists have stated, the origin of the word Persian is the word Pars or Parsi, referring to the language of the Aryan tribes who migrated to the Perses land. The word is also associated with different forms of the language, including Old (spoken until the third century bc), Middle (until the ninth century ad), and New Persian. The word Parsi was, however, changed to Farsi after the arrival of the Arab Muslims because their alphabet lacks the letter “p” and it is common practice for Arabs to replace p with f. Thus Farsi arose as the standard pronunciation. Iranians accepted the Arabized form of the name of their language. The p and the word Pars, Pers, or other variations of it, were, however, present as the language was named in different European languages. In French it is persan, the German it is Persisch, the Spanish is pérsico, and the Italian is persiano, and so on. And of course, as mentioned, Persian has been the name of the language in English since the beginning. 

Notwithstanding the change in its pronunciation from a p to an f in Iran itself, Persian remained important throughout the Islamic empires and was used side by side with Arabic, becoming an international language, especially in the Iranian Plateau and in Asia Minor. Until the nineteenth century, Persian was an official language in India as well.3 In this era, large volumes of literary works and writ- ings on history, social and human sciences, and natural sciences were written in Persian. Today, Persian is not only still the official language of Iran, but it is also one of the official languages of Afghanistan and the Republic of Tajikistan, and it is still the language of many communities in other parts of Asia.4 

However, the main point of this discussion is about its name in English (and in other European languages) and not its history. Why all of a sudden has Persian been replaced by the word Farsi by so many people speaking and writing in English? Why would anyone want to use the vernacular indigenous version of the name of a language while speaking in other languages? Who contributes to this substitution? What are the implications of such a substitution?

In American and European newspapers, books, and publications prior to 1980, the word Persian is the established name of this language and the word Farsi is only occasionally used, and then most of the time to give the indigenous name, often in the form of parenthetical information. In fact, ordinary people had never heard the word Farsi. Thus, one can argue that it was after the Islamic Revolution of 1979 that the language began to be referred to as Farsi in English and in other European languages. The Iranian Revolution indeed changed many aspects of society, such as the ways culture, art, and meanings are produced, presented, and promoted. Moreover, the production of culture and symbolic significance was   no longer the monopoly of elite groups; members of other social classes came to participate in many areas of cultural production. However, the new regime and its advocates who gave rise to and supported a religious discourse introduced a whole new set of ideas as well as a new set of Arabic words. With these ideas expressed in oratory assertions or textual production, they have been striving to promote the state ideology at both national and international levels. To do so,   the new ruling elites focused on the promotion of religious traditions that went back as far as the seventh century and discouraged and in many cases even pro- hibited the prerevolutionary tendencies to revere the pre-Islamic past and glorify the ancient Persian empires. In addition, anything that was considered Western could not find a place in the media or anywhere else for public consumption. Indeed, whatever was considered to be ancient, Western, or secular in general was condemned by the dominant revolutionary discourse. This attitude toward Iranian heritage affected the treatment of ancient monuments and ancient names, and the status of the Persian language. Some authorities attempted to get rid of the ancient monuments and remains.

For the early twentieth-century intellectual and statesmen, the Persian lan- guage, very much like other ancient Iranian heritage, had a very unique status. I have written elsewhere that a concept I named Persianism can explain the view of the Persian language in that period and indeed the nature of the literary movement that resulted in the emergence of modern Persian literature. Persianism can be con- ceived of as a literary movement of the early twentieth century whose goal was to modernize Persian literature. It had several immediate purposes: to reduce the use of Arabic terminology, to work toward the purification of the Persian language, to promote a language closer to common parlance instead of the formulaic style, to link ancient Iran to the present through diverse linguistic structures, and, finally, to promote modernity by presenting new literary genres. Those advancing this discourse especially believed that the old forms, metaphors, and styles could not articulate the new social issues that people were facing. By Persianism, therefore, I refer to the literary discourse that reflected upon and criticized many aspects of the traditional culture of the country. The Persian language was considered the most significant index of an “Iranian” heritage. While questioning every other aspect of Iranian national heritage, the task for the Persianists was, therefore, to purify and secularize this language and, at times, to show that Islamic/Arab inva- sion has been damaging to the country.5 But after the revolution, both religion and the Arabic language gained a new significance. Authorities were not so much concerned with the status of the Persian language, let alone with its name in for- eign languages. Most did not know its name in other languages. 

At the same time, the revolution forced many Iranians with different economic and cultural backgrounds into exile or migration. Once outside, these newcomers found an opportunity to rethink their identity because the way Iranian identity had been formulated had also changed: from being oriented to ancient Persia and pre-Islamic history to being primarily based on Islam. Explaining a new identity vis-à-vis the West, the word Persian held connotations with which the Islamic rulers did not wish to be associated. There were no more kings and no one talked about the past kings. Iranians abroad, meanwhile, found it easier to disassociate themselves from the revolutionary discourses in vogue back home but would not be able to relate to monarchy either. It is around this time and in this context that the word Farsi as the name of this language began to be used in the migrant com- munities just as it started to be used in Iran by the authorities.

More specifically, several groups that were affected by these revolutionary changes were most effective in the promotion of the use of the word Farsi, albeit with different intentions. The first group consisted of the postrevolutionary Iranian ruling elite who often used it in English and other languages’ news conferences, in English publications, in world travelers’ brochures, and in revolutionary mani- festos in different languages. Their motivation, if not just insufficient knowledge of the English language, was related to the anti-Western and anti–ancient Persian culture from which they had just freed themselves. Moreover, some English-language journals published in Iran and the textbooks published by the Ministry of Culture and Islamic Guidance in the 1980s also often referred to Persian as Farsi. 

As mentioned, this does not mean that in the previous government, no one and nowhere had ever used the native name of this language in foreign languages. There were some who did this, and, again, mostly in the context of explaining the indigenous name. But after the Revolution of 1979, and the following US hostage crisis, Iran became the center of the world’s attention and now everyone was closely listening to what the Iranian revolutionary rulers were saying. And they did use the word Farsi in their interviews and communications. Among these early important figures were Ebrahim Yazdi and Sadeq Qotbzadeh. They also included student leaders who took over the US embassy, who were often educated and had traveled extensively in the West and therefore knew that Iran’s official language was referred to as “Persian” in English and “al-Farsi” in Arabic, and they also understood the relation between the word Persian and ancient Persia; therefore, their choice of the word Farsi could have been quite purposeful. The desirability of the word Farsi for this group was not only that it could symbolize its anti-Western attitude, but also that it lacked the quality to conjure up the same immediate cognitive links to past “pagan” Persian culture, at least ideologically. This unspoken attitude was very well connected to the problematics of identity; subverting yet another of Pahlavi’s achievements: the glorification of ancient Persia and its assumed lingering effect on the present. 

Nowadays, it is easy to see on some of the current government websites a    tab or link for “Farsi services.” When an official organization refers to its native language as “Farsi” in other languages, many will naturally follow suit. Such an interaction will be much easier for foreign service officials and patrons in coun- tries such as Turkey, Pakistan, and the Arab countries, where Persian is referred to by a variation of the word Farsi. These people will then also refer to this language as “Farsi” when speaking English. 

The other group that helped to popularize the word Farsi in English consists of foreign news reporters who had traveled to Iran in the 1980s for their reports on the hostage taking, on the Iran-Iraq war, and other newsbreaks. In the postrevo- lutionary period, Western reporters always had trouble maintaining a permanent office in Iran and they have always been restricted in their movements and con- tacts with Iranians. In the short time that they spent there, it wasn’t surprising that one of the few words they picked up was Farsi, especially since they were not hearing the word Persian in the news conferences or in English speeches of the Iranian administration. After their return, these reporters used their new knowl- edge, including the name of the language in Iran, in their news articles and reports. The trend continues today as there are still some who do this and try to avoid the correct name for this language. 
Many linguists also use the word Farsi in English to refer to this language.6 Many of them believe that to better distinguish between the languages spoken in Iran, Afghanistan, and Tajikistan in English it is better to refer to the language of Iran as “Farsi,” Afghanistan as “Dari,” and Tajikistan as “Tajik.” These designa- tions are based on their belief that these variations differ significantly. The fact is that the difference between these variations is mostly related to the accent, very much the same way accents differ in different parts of Iran. Linguists therefore exaggerate the difference between these variations to justify the naming. Some linguists may not believe in a huge difference between the Persian spoken in these countries, but they still use this type of naming, believing that the distinction will facilitate research work.

A Simple Solution
یک راه حل آسان
In English:          Persian
In Persian:          (Farsi) فارسی
به انگلیسی:     پرژن
به فارسی:       فارسی
In Iran:                Persian
In Afghanistan:   Dari Persian
In Tajikistan:      Tajik Persian
در ایران:          فارسی
در افغانستان:    فارسی دری
در تاجیکستان:  فارسی تاجیکی

The reality is that people in all these countries have the same linguistic heritage and enjoy the same literary tradition. The difference in the spoken variations is not so great as to justify the subversion of the name and the separation of the common heritage. The English that is used in Britain and that used in the United States have some differences, but they are not differently named. At most some refer to the latter as American English. The French of France and the French of Quebec, which have bigger differences, are not designated as two languages either; they are both called French. At most the latter might be referred to as Quebec French or Québécois French (français québécois in French), which is one of the variations of Canadian French. To refer to it simply as “Québécois” or “Joual” is wrong or derogatory. Moreover, if we are to use a name for every accent of every language, we will have to make up a name for all the Persian accents each in Iran, Afghanistan, and Tajikistan; therefore, we may end up having such “languages” as Esfahani, Shirazi, Hamedani, Mazar Sharifi, Dushanbei, not to mention Yazdi. Speaking of accents, there are in fact accents in some areas of Iran that are not easy for other areas to under- stand, certainly not as easy as Iranian Persian is understood in Afghanistan or Tajikistan. For example, understanding Siyah Kuhi and Ardekani might be initially a challenge for people of Tehran. 

If linguists are still worried about this issue, there is a realistic way of making the distinction between the Persian language in Iran, Afghanistan, and Tajikistan. We could simply call them Persian, Dari Persian, and Tajik Persian. This is not seeing Iran as the center. Some ultranationalists in those countries insist on the distinction in their vernaculars even in Persian. However, recognizing the confu- sion that the use of the terms Farsi, Dari, and Tajik can cause, some Afghani and Tajik scholars have returned to the use the original name of the language. Jamal Musavi, an Afghan author, points out in one of his books that having two differ- ent names for the same language in Iran and Afghanistan has hindered the cultural development of the two countries. He mentions in his research that there has not been any historic reason to justify the use of the two names Farsi and Dari, and from this he concludes that naming the Afghan language as “Dari” is baseless.7 The indigenous names of these variations in all three countries and in many more communities across Asia indeed represent the same language that Farsi does, and they should all also be called Persian in English, persan in French, and so on. 
Many, such as the Indians, Pakistanis, Arabs, Turks, Punjabis, and others who use the word Farsi in their mother tongues to refer to the Persian language, tend to use it when they speak in English or other foreign languages as well. This is not out of disrespect for the language. In some cases, very much like some Westerners who have close ties to Iranians, they want to show their affection for and knowl- edge of the Iranian culture. Those who teach Persian in Western universities have probably met such students. 

Sometimes governmental institutions in Western countries, especially in the United States, use the word Farsi in English documents to be more specific about the language of Iran. This has become a more common practice after the September 11th terrorist attacks, because of which more attention has been paid to Middle Eastern languages in general. It is interesting to note that a StarTalk summer program aiming at educating language teachers in June of 2014 announced the languages covered in the workshop as Arabic, Chinese, Dari, Persian, Urdu/Hindi. In other words, to the linguists who have organized this government-sponsored program, the Urdu and Hindi are closer to each other than Dari and Persian. However, it is interesting to note that job announcements of these institutions often use the word Farsi, even for the positions that involve experts on Afghanistan. In other words, for the hiring institutions and the applicants, the word Farsi refers to both Iranian Persian and the Dari Persian; no distinction is made here as is desired by some linguists. Of course, this confusion means that the job posting might be found by interested parties no matter what term they use in their search; government offices, however, often use the correct word Persian in the text of the posting. 

The other groups that spread the use of Farsi most effectively are the elderly Iranian immigrants and certain refugee populations of the postrevolutionary era, as well as their families who visit them in the West. These groups are large and dispersed, so communicating with them about the correct names for “Farsi” in different foreign tongues is challenging. Most of these expatriates at the time   of migration to the West did not know any foreign language, and despite their long sojourns outside Iran or frequent traveling, some of them have not learned the language of their host countries either. They often live a good part of the year back in Iran. So, when asked what language they speak, they seem very comfortable replying, “Farsi.” When filling out US, Canadian, or European immigration forms, they often use Farsi to answer the question “What is your native language?” The result is that we have witnessed a large increase in the use of this term in the immigration and other official governmental documents of Western countries, as well as in the writings about these issues. In fact, some even insist on the use of the word Farsi in their interactions with Westerners. All this makes these groups most responsible for the “popularity” of the word Farsi. Even if some of them occasionally use Persian to refer to their language, or more likely to their ethnicity, they pronounce it as “Persheen” or “Pershian” and when the listener does not recognize it due to this pronunciation, they will then defer to the word Farsi even though that might also be a strange word to their listeners.

Iranian expatriates’ treatment of the name of their language contributes to mis- perceptions about Iranian culture and history. They and their Western acquaint- ances basically think that Farsi is the current name of our language and Persian was the name of the race and language of ancient Persia. Although most Farsi users might learn the depth of this problem with a short explanation, others unfa- miliar with the history of the language (and with Western languages) will remain adamant in their use of the word, in some cases even as an act of nationalism.   In a sense they expect that Westerners, by using the word Farsi, recognize the Iranian culture officially. If not, they hold them responsible for ignoring their culture, unaware that by using Farsi, they actually are aiding the obliteration of  a huge part of their history in Western consciousness. On the contrary, educated Americans, particularly those who attended large and top institutes that have a Persian program in their curriculum, usually have an accurate understanding of the use of the word Persian. For this group, distinguishing between these two words is not a problem. 

This "nationalist" sentiment about Farsi is in fact highly misguided. As I have mentioned before, Farsi is the Arabized version of Parsi. In a sense, Parsi might be just as far from the word Persian as is the word Farsi in terms of sound modi- fication. Therefore the nationalistic idea that we must use the “native” name of our language (i.e., Farsi) and force its use upon the international society within their languages denotes a lack of understanding of the original form of the word. There is no conspiracy or collusion here; both are words in the Persian language, but what is appropriate in world languages that have devised their own version is Persian in English, and so on with other Western languages. 

The next group of people that helps proliferate the use of the word Farsi in other languages is second- and third-generation Iranians living abroad. They have heard from their parents that their mother tongue is called Farsi, and this is prob- ably the name that is used at the weekend schools, which some may attend to learn or improve their ability in Persian. This is a natural outcome since the process of learning the language occurs in Persian. However, since the second-generation youngsters rarely have the chance to study their culture in the local language, they do not get the opportunity to discover their language’s name in that local lan- guage. When they enter the universities they often search for Farsi language and literature courses because of their interests and curiosity or a desire to continue language learning. However, they can fail to find them and become disappointed, unaware that these courses are offered as Persian language and Persian literature courses in all the major US (and Western) universities in all levels, from begin- ning to intermediate to advanced. Moreover, some of the second-generation chil- dren habitually use the words of one language in the other while speaking, a form of code switching, and the word Farsi is not immune from this practice. 

Aside from these groups, most scientific, cultural, artistic, and academic socie- ties use the word Persian in English and the comparable term in other European languages. For example, the courses these students seek are listed under course titles such as Persian 101; there is no posting for Farsi 101. Also, Western scholars of Iran and Persian in general who study the culture of ancient Persia, classical Persian literature, or contemporary subjects have never faltered and quite reliably use Persian in all of their work.
And now let’s elaborate on the question of what might be wrong with using the word Farsi instead of Persian in English or its different variations in other European languages. Don’t they call it Farsi in Iran and most other Persian -speaking societies? Is the word Persian only relevant to ancient Persia? Are those who insist on this correction fighting a losing battle? The answer to all these questions points out to some contemporary cultural and historical confusion related to Iran and Iranian identity. Using Farsi in English and other European languages does not assuage the situation. 

First, the use of Farsi in European languages is incorrect from a historical point of view. It is wrong because Westerners have never used this word in cultural and scientific contexts in the past. Up until the Revolution of 1979, this word belonged to encyclopedias and dictionaries alone, and then only to explain what the native name of this language is. Its recent appearance abroad is very much connected to the appearance of many other dichotomies related to Iranian identity. Of course, identity is a fluid concept and it changes along with the changes in social and cul- tural conditions, with the contacts of one culture with other cultures, and even with changes wrought within by economic conditions. The prerevolutionary emphasis and glorification of ancient Persia and the demise of its significance and relevance after the 1979 Revolution are some factors that explain the cultural dichotomy between Persian and Farsi. More than three decades later, it has become clear that ancient Persia, its festivities, its glory, and some of its fundamental philosophical influences on the culture have not disappeared despite the presence of a strong state ideology that opposes them. The word Persian keeps this connection alive. The word Farsi contributes to the disconnect. 

Second, the use of Farsi when speaking in other languages such as English violates syntax. For a moment imagine that an English speaker says in English: “I went to Paris last year and I spoke français the whole time,” or “My español  is very good.” Such statements are not common because the correct names of those languages in English are French and Spanish. A less hypothetical example is related to the name of the German language, which is called Deutsch in German and in German-speaking societies. At one point not long ago, English speak-   ers, particularly in the United States, used the word Deutsch instead of German. However, Germans found such a reference to their language to be degrading. And today, if this substitution occurs, it simply signifies the speaker’s unawareness of this cultural issue.

Third, the word Farsi, as opposed to Persian, is not an incredibly pleasant sounding word in most European languages. It resembles the words farce or farci- cal in English. In French replacing persan with farsi is even more unpleasant. It can remind the listener of farci (stuffed) and farce (joke).

Fourth, the substitution is a cultural disservice to Iranian culture. In the mind of an English speaker, the word Persian recalls the Persian culture. This can happen on a conscious or subconscious level. The word Persian is associated with such positive cultural aspects as the Persian Empire, Persian poetry, Persian mysti- cism, Persian miniatures, Persian carpets, Persian cats, Persian pistachios, Persian caviar, Persian food, Persian saffron, Persian monuments, Persian script, and the Persian Gulf.8 Even canned Persian Gulf Tuna Fish has become a favorite dainty. Poetry, literature, food, and so on, are not bad concepts to be associated with the name of the language.9 In the minds of Westerners, Persia and Persian are close to each other: one is the name of the country the other is the language. During  the seventeenth, eighteenth, and nineteenth centuries in Europe, particularly in Germany, curiosity about Iranian culture was so high that European researchers felt a compulsion to connect their culture to the Persian culture.10 Even though some went perhaps too far by assigning an ideological and nationalistic character to their efforts, particularly in seeking the Arian roots in ancient Persian, the vol- ume of educational works and scholarly findings about Iranian culture, the Persian Empire, Persian and other Iranian languages, classical and even early modern literatures was impressively high and constituted a basis upon which future works thrived. It is now believed that the rise and demise of the Nazi ideology and its felonious treatment of innocent European minorities could be the factors that weakened that prolific and productive line of academic and cultural exploration. 

Because people understood these age-old associations with Persian culture, some Iranians believed that the change of the country’s name from Persia to Iran in foreign languages was also a mistake since all of a sudden the new name did not represent the history of the country.11 In fact, Reza Shah himself, who had ordered or requested the use of the new name, changed his mind when he realized this potential disconnect. But it was too late; for the international society, Iran was adopted as the new name rather quickly. Of course, inside Iran the name change went almost unnoticed. 

To recap, Persian is the name of the language and also an adjective that describes the ethnicity (and to a lesser extent, nationality) of a large group of Iranians (like the word Russian that is the name of the official language in Russia and also describes its citizens’ nationality). Of course, there are other ethnic groups and minorities in Iran who might define their ethnicity differently. Nevertheless,  this is a positive point and it should not be taken for granted, especially in light of  the fact that all the above references are quite positive. For example it is thought that the Persian Empire significantly improved human culture and even through its ancient religions such as Zoroastrianism it has influenced other cultures and religions in positive ways. Moreover, those who cherish classical Persian poetry know that this body of work influenced many in the West. For example, the work of the Iranian poet Nezami Ganjavi, “Seven Beauties,” written in the Persian lan- guage, influenced the Belgian poet and playwright Maurice Maeterlinck’s 1891 play The Seven Princesses and Giacomo Puccini’s early-1920s opera Turandot. Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Johann Wolfgang von Goethe, Muhammad Iqbal, Reynold Nicholson, Mahatma Gandhi, and Pope John XXIII were inspired by Rumi’s poetry, written in the Persian language. Older Americans still know  by heart the poetry of Khayam, written in Persian and translated by Edward Fitzgerald into English. There are many more examples of the glorious images that the word Persian conjures up that Farsi does not. These and many other thinkers all over the world have been inspired by works that have been written  in the Persian language. Changing the name of the language will help push these aspects of world history into oblivion. 

All this, of course, does not mean that people should be imprisoned by their past and spend their lives bragging about their distant heritage. It is looking for- ward and exploring new horizons that best enable nations to also uphold their past. However, such practices of changing the name of the language or the name of the country can foster a disconnect or rupture with the past, adding to the already intense problematics of Identity in today's Iranian society.

In regard to the future, Iran will eventually have to fully rejoin the international community. At that time, even the economic exigencies will practically require a reference to the glories of the past, a playful reminder of history, or other representation of other cultural dispositions as is required nowadays by the nature of modern marketing. For example, when serious exporting begins again, the sale of Iran’s well-designed carpets, high-quality pistachios, or other delicious edibles will benefit more from being marketed as “Persian.” It is simply ridiculous to advertise Farsi carpets or Farsi pistachios. In other words, it would be truly strange to replace the names of the above cultural phenomena with such constructions as Farsi food, Farsi delicacies, Farsi services, Farsi conferences, a Farsi library, a Farsi club, the Farsi motherland, or Farsi cinema. But unfortunately some of these constructions have already begun to appear on the Internet.

Perhaps each of these arguments would not have much importance if they stood alone. Yet, when we look at the whole picture and all the problems that arise from the use of Farsi in foreign languages, we can see that it is worth the effort to reject and reverse this development. I am not forgetting the fact that languages have their own life. It is impossible to avoid change within language. Sometimes some words die in a language and others are born, and sometimes new words replace old ones. Usually this happens regardless of the will of the individual.12 In this case, the problem is even more complex, since we are talking about a change that is occurring in the English language, mostly among the speakers of   another language, resulting in the obliteration of the beautiful, historical, and meaningful word, Persian.

Again, the problem of the name of this language in English and other European languages is a contemporary topic and dilemma. And it is only one of many cul- tural issues with which Iranians grapple. Similar to the problematics of the name of the language, the name of the country, the reform of the Persian alphabet, and the tasks facing the Academy of the Persian Language in regard to the fast-paced changes in technology and the information industry all require urgent attention. The case of the Persian alphabet is not a technical problem in my opinion, but     it is in fact related to the culture, identity, education system, and harmony with technological advancements, especially in regard to the flow of information, and, finally, people’s social psychology. In some cases, such crises have been imposed from the outside without any mechanism to deal with them inside the country. Examples include the distortion of the language and identity of such poets as Nezami Ganjavi, Molana Jalaladin Rumi, and even Khayam, or the distortion of the name of the Persian Gulf by the Persian Gulf states who aspire to see the word Arab or an Arabic word in the title of all of the bodies of water in that region. However, the name of this language in English, French, German, and many other European languages, as well as in the international community and the United Nations, is one that can be fixed and maintained by virtue of a little more care and awareness. 13 

Notes 

1 See  Kamran  Talattof,  “Persian  or  Farsi?:  The  Debate  Continues,”  Iranian:     An 
Electronic Journal, December 1997, http://iranian.com/Features/Dec97/Persian/index. html; “Persian or Farsi: That Is the Question!” Tehran Times, no. 5, April 9, 2003; and 
“Farsi ya Persian: Name Zaban Ma Chist?” (Farsi or Persian: What Is the Name of the Language?), Majaleh Ferdowsi (Ferdowsi Journal), October 28, 2003. See also THIS.

2 See Ehsan Yarshater, “Zaban-i Nozohur,” IranShenasi: A Journal of Iranian Studies 4, no. 1 (Spring, 1992): 27–30; “Iran Ra dar Zabanha-ye Khareji Cheh Bayad Khand?,” Rahavard: A Journal of Iranian Studies 5 and 6, no. 20/21 (Summer and Fall 1988): 70–75; and Elahe Mir-Djalali, Persian Language and Culture, classroom guide, http:// eric.ed.gov?q=Elahe+Mir-Djalali+Persian+Language+and+Culture&id=ED350863. 

3 See Edward G. Browne, A Literary History of Persia (Cambridge: Cambridge University Press, 1902–04); and Jan Rypka, History of Iranian Literature (Dordrecht, Holland: D. Reidel, 1968). 

4 For more information, see Roland G. Kent, Old Persian: Grammar, Texts, Lexicon (New Haven, CT: American Oriental Society, 1953); M. A. Dandamaev, Iranians in Achaemenid Babylonia (Costa Mesa, CA: Mazda, 1992); and Edwin Lee Johnson, Historical Grammar of the Ancient Persian Language (New York: American Book Company, 1917). 

5 See Kamran Talattof, The Politics of Writing in Iran: A History of Modern Persian Literature (Syracuse, NY: Syracuse University Press, 1999); or Kamran Talattof, “Ideology and Self-Portrayal in the Poetry of Nima Yushij,” in Nima Yushij: His Life, His Works, His Legacy, ed. Ahmad Karimi-Hakkak and Kamran Talattof (Leiden: Brill, 2004), 69–99. 

6 Here are a few  examples  of  recent  titles  in  Persian  linguistics:  “The  Semantics of  Farsi: Applying  the  Principled  Polysemy  Model,”  “Language Assessment  of  a Farsi-Norwegian Bilingual Speaker with Aphasia,” “Functional Constraints on Inversion in English and Farsi,” “The Influence of First Language Lexicalization on Second Language Lexical Inferencing: A Study of Farsi-Speaking Learners of English as a Foreign Language,” “A New Benchmark on the Recognition of Handwritten Bangla and Farsi Numeral Characters,” “Ellipsis in Farsi Complex Predicates; Farsi Lexical Analysis and Stop Word List,” “Free Indirect Discourse in Farsi Translations of Woolf’s Mrs. Dalloway,” “Explaining Problems of Iranian Students by Comparing English to Farsi Verb Forms,” “A Structural Comparison of American English and Farsi Expository Writing,” and some ironic titles such as “Code-Switching and Universal Constraints: Evidence from Farsi/English” and “ Fading Farsi: Language, Policy, Ideology, and Shift in the Iranian American Family.” 

7 See Jamal Musavi, Hamzamani va Bizabani (Tehran: Mohammad Ebrahim Shariati Afghanistani, 2003). Indeed, Pashtun rulers changed the name in the 1960s for political reasons. 

8 The name of the Persian Gulf has also been distorted by many Persian Gulf states. In some ways, this distortion is related not only to the political issues at hand but also to the way the Iranian heritage is generally being perceived and treated. 

9 On the contrary, Farsi is a remote concept. In a recent program about children’s social behavior on NPR, one of the guests was talking about kids who do not listen to the advice given to them by the grownup stating “it is like talking to them in Farsi.” Obviously many more in this country now speak Chinese (and Persian) than Farsi. 

10 See Nikki Keddie, “Introduction,” special issue on Iranian Studies in Europe and Japan, edited by Rudi Matthee and Nikki Keddie, Iranian Studies 10, nos. 2–4 (1987): i–vii. 

11 Regarding the issues related to the name of the country, see Ehsan Yarshater, “Nam-e Keshvar-e Ma Ra dar Zaban-e Engelisi Cheh Bayad Khand?,” Rahavard 8, no. 29 (spring 1992): 22–26. 

12 In Iran, fortunately, Farhangestan-e Zaban Farsi has refused the use of Farsi instead of Persian. But more work is needed. The example of the French Academy in France might provide some lessons.  

13. And by the way, no Persophile Greek leader could have ever been considered a Francophile. 

References 
Browne, Edward G. A Literary History of Persia (Cambridge: Cambridge University Press, 1902–04). 

Dandamaev, M. A. Iranians in Achaemenid Babylonia (Costa Mesa, CA: Mazda, 1992). Johnson, Edwin Lee. Historical Grammar of the Ancient Persian Language (New   York: 
American Book Company, 1917). 

Keddie, Nikki. “Introduction,” special issue on Iranian Studies in Europe and Japan, edited by Rudi Matthee and Nikki Keddie, Iranian Studies 10, nos. 2–4 (1987): i–vii. 
Kent, Roland G. Old Persian: Grammar, Texts, Lexicon (New Haven, CT: American Oriental Society, 1953) 

Mir-Djalali, Elahe. Persian Language and Culture, classroom guide, http://eric.ed.gov? q=Elahe+Mir-Djalali+Persian+Language+and+Culture&id=ED350863. 
Musavi, Jamal. Hamzamani va Bizabani (Tehran: Mohammad Ebrahim Shariati Afghanistani, 2003). 

Rypka, Jan. History of Iranian Literature (Dordrecht, Holland: D. Reidel, 1968). 

Talattof, Kamran. “Farsi ya Persian: Name Zaban Ma Chist?” (Farsi or Persian: What Is the Name of the Language?), Majaleh Ferdowsi (Ferdowsi Journal), October 28, 2003. 

Talattof, Kamran. “Ideology and Self-Portrayal in the Poetry of Nima Yushij,” in Nima Yushij: His Life, His Works, His Legacy, ed. Ahmad Karimi-Hakkak and Kamran 
Talattof, 69–99 (Leiden: Brill, 2004). 
  
Talattof, Kamran. “Persian or Farsi: That Is the Question!” Tehran Times, no. 5, April 9, 2003. 

Talattof, Kamran. “Persian or Farsi?: The Debate Continues,” Iranian: An Electronic Journal, December 1997, http://iranian.com/Features/Dec97/Persian/index.html. 

Talattof, Kamran. The Politics of Writing in Iran: A History of Modern Persian Literature 
(Syracuse, NY: Syracuse University Press, 1999). 

Yarshater, Ehsan. “Iran Ra dar Zabanha-ye Khareji Cheh Bayad Khand?,” Rahavard: A Journal of Iranian Studies 5 and 6, no. 20/21 (Summer and Fall 1988): 70–75. 

Yarshater, Ehsan. “Nam-e Keshvar-e Ma Ra dar Zaban-e Engelisi Cheh Bayad  Khand?,” 
Rahavard 8, no. 29 (spring 1992): 22–26. 

Yarshater, Ehsan. “Zaban-i Nozohur,” IranShenasi: A Journal of Iranian Studies 4, no. 1 (Spring, 1992): 27–30. 

نام زبان فارسی به انگلیسی چیست؟ دلایل و نتایج فرهنگی تغییر پرژن به فارسی

                       Click on the top of the page to read the article in English

نوشته کامران تلطف

فارسی نام زبان ما بفارسی است.  در انگليسی به آن پِرژِن (Persian) می گويند. اگر چه اين گفته ساده می نمايد اما در سالهای اخير بگونه روز افزونی مشاهده می شود که در زبان انگليسی بجای واژه پرژن (Persian)، از واژه  فارسی (Farsi) استفاده می گردد. من در سال 1997 (آذر ماه 1376) مقاله کوتاهی در این باره نوشتم و در یک مجله اینترنتی (Iranian Times) بچاپ رساندم.1   از آن زمان تا کنون نیز بگونه ای خستگی ناپذیز با افراد ونهادهایی که واژه نادرست را بکار میبرند تماس گرفته ام و آن ها را دعوت به اندیشدن در باره این موضوع کرده ام. بسیاری دیگر از همکاران و هم میهنان نیز در مواردی بدرج نظرات خود در اینترنت پرداخته ام که موجب دلگرمی بوده است.

 در اين گفتار گسترده تر، می خواهم توضيح دهم که چرا چنين جايگزينی صورت می گيرد، چه کسانی آن را انجام می دهند،  و سرانجام اينکه زيان های اين جايگزينی کدامند. پيش از اين ديگران در اين باره نکاتی را مطرح کرده اند و بحث هایی هم صورت گرفته اما بنظر می رسد که مسئله هنوز حل نگرديده و هر روز هم جدی تر می شود.2  

پرژن (Persian)  واژه ای است که قرن ها در غرب بکار برده شده است. اصل آن باز می گردد به واژه های پارس و پارسی.  هنگامی که هزار سال پيش از ميلاد مسيح و بهنگامی که اقوام آريايی به سرزمين پرسيس مهاجرت کردند و بنام پارسها شناخته می شدند، زبان آنها نيز پارسی ناميده می شد. اين زبان از آن هنگام تا کنون دچار دگرگونی های بسياری در دوره های گوناگون شده است که  نتيجه آن پديداری سه گونه تاریخی این زبان بوده است: پارسی کهن (که تا سه سده پيش از ميلاد هنوز بکار برده می شد)، پارسی ميانه يا پهلوی (که تا سده نهم پس از ميلاد رايج بوده)، و پارسی نو که ديگر پس از تسلط عرب ها نام آن به فارسی تبديل گرديد چرا که در زبان حاکمان جديد صدای "پ" وجود نداشت. اگر اين صدا در عربی وجود می داشت و يا اگر ايرانيان پشتکاری بيشتری در نگهداری نام واقعی آن می داشتند ، با توجه به تشابه آن با نام آن در زبانهای غربی کار امروز ما را بی گمان ساده تر می بود. ولی ايرانيان فرم عربی شده اين واژه  را که همان "فارسی" می باشد برای ناميدن زبان خود انتخاب کردند. در غرب از همان دوران يونان و رم باستان اين زبان پرژن (Persian) خوانده شده است - يا با تلفظی شبيه به آن بسته به زبانهای ديگر اروپايی. فارسی در دوران امپراتوری اسلامی همچنان اهميت خود را حفظ کرد و در کنار عربی تبديل گرديد به يک زبان جهانی بويژه در فلات ايران، در آسيای ميانه، و تا همين سده های اخير بعنوان يک زبان رسمی در هند. در اين دوران حجم بزرگی از آثار تاريخی، شعری، و ادبی، اجتماعی،  و علمی به فارسی نوشته شد.3   امروزه نيز فارسی همچنان نه تنها زبان رسمی ايران بلکه يکی از زبانهای رسمی افغانستان و جمهوری تاجيکستان نيز می باشد و هنوز هم مردم بسياری در ساير نقاط آسيای ميانه بدان سخن می گویند.4 

اما بحث اصلی ما بر سر نام اين زبان در زبان انگليسی است نه تاريخچه آن. پرسش اين است که چرا ناگهان در امريکا و نيز در بسياری از کشورهای اروپايی بجای نام انگليسی آن (Persian) يا فرانسوی آن (Persane)، يا آلمانی آن  ( Persisch) ، واژه "فارسی"  (Farsi)  که در واقع نام  بومی زبان ما در خود زبان فارسی در ايران يا کشورهای فارسی زبان است بکار برده می شود. چه کسانی به اين کار دامن می زنند ؟ اشکال آن چيست؟

برای کسانی که به روزنانه ها، کتابها، و نشريات انگليسی و يا اروپايی در دوره های پيش از دهه هشتاد ميلادی (و چاپ خارج از ايران) دسترسی دارند و يا برای کسانی که آن سالها را بياد می آورند، روشن است که اين زبان در آن روزگار در انگليسی بطور عمده پرژن (Persian) خوانده می شد و نه فارسی (Farsi. در آن زمان به ندرت و تنها در موارد ویژه ای اين واژه در متون غربی به چشم می خورد و قطعا مردم عادی غرب (بجز عده ای جهانگرد يا فرستاده های سياسی) از آن بی اطلاع بودند. در آن زمان واژه فارسی (Farsi) تنها به معنای نام محلی زبان ما در زبان های غربی وجود داشت. ). اما در واقع پس از انقلاب اسلامی سال 1358 بود که بگونه ای گسترده  و ناگهانی از اين زبان در انگليسی و ساير زبانهای اروپايی بعنوان فارسی (Farsi) نام برده شد.  انقلاب ايران در بسياری زمينه ها بويژه در حوزه چگونگی توليد فرهنگ و گسترش آن، توليد ایدئولوژی و ارتقاء آن، حوزه توليد هنر و تبليغ آن، و نيز در زمينه چگونگی عرضه داشت هويت ايرانی دگرگونی های شگرفی در جامعه ايجاد نمود. در سطح عمومی، ديگر اين گونه توليدات در انحصار يک گروه برگزيده اجتماعی نبودند بلکه بسياری از مردم عادی نيز فرصت يافتند به اين گونه فعاليتها بپردازند. از جمله مثال های موفقيت آميز آن شرکت انبوه بيشماری از زنان ايرانی در فعاليت های ادبی، سينمايی، و نقاشی است. مسئله ارتقاء گفتمان حکومتی بعنوان يک سياست رسمی در سطح داخلی و بين المللی همچنان بعنوان يک ضرورت باقی ماند اما ديگر بجای ستايش نظام ايران باستان، دولت به ستايش سنت های دينی پرداخت که از آن رهگذر تا اندازه ای هر آنچه که باستانی، غربی، يا بطور کلی غير مذهبی بود نفی می گرديد.  همزمان، انقلاب باعث تبعيد، کوچ اجباری، يا کوچ آزادانه بسياری از ايرانيان با زمينه های اقتصادی و فرهنگی مختلف به غرب گرديد. همه اين دگرگونی ها به نوعی در باز عرضه داشت هويت ايرانی که پيش از اين بيشتر در رابطه با ايران تاريخی بود تاثير گذاشت. از نتايج اين دگرگونی های گفتمانی يکی هم رواج واژه فارسی (Farsi) بعنوان نام اين زبان  در خارج از کشور بود. اما ابتدا اين را بايد روش کرد که کسانی که به رايج کردن اين واژه در زبانهای خارجی کمک کردند که بوده و از کدام خواستگاه دست به اين کار زدند.

در اين رابطه به چند گروه می توان اشاره کرد که هر کدام ممکن است با انگيزه يا دلايل مختلفی به اين کار اقدام کرده باشند. نخستين گروه مديران کشوری پس از انقلاب بودند که در اخبار انگليسی و ديگر زبان های خارجی، در نشريات انگليسی، در بروشورهای جهانگردی، و در اعلاميه های انقلابی به زبان های خارجی و در هر کجا که لازم بود از واژه فارسی (Farsi) استفاده کردند.5  اين البته به اين معنا نيست که در رژيم پيشين هيچکس هيچگاه در هیچ موردی از نام بومی اين زبان در زبان های خارجی استفاده نمی کرد. بودند تعدادی که در پژوهش های خود به این واژه اشاره داشتند. اما با انقلاب 1979، و سپس با حادثه گروگانگيری، ايران نا گهان در مرکز توجه جهانيان قرار گرفت. در آن زمان ديگر همه به اين توجه داشتند که مسئولين انقلابی ايران چه می گفتند. برخی از مسئولین گاه بر اثر بی توجهی از واژه فارسی (Farsi) در ارتباطات خود استفاده می کردند و گاه نيز انگيزه های ایدئولوژیک آنان را به اين کار وا می داشت.  برخی از مخالفان فرهنگ غربی می دانستند که زبان ما برای مثال در انگليسی پرژن (Persian) خوانده می شد و نيز می دانستند که عربها آن را الفارسی می خوانند و نيز تا حدی به رابطه واژه پرژن (Persian) با تاريخ ايران باستان هم آگاهی داشتند و بنابراين نمی توان گفت که تمام حرکات آنها نا آگاهانه بوده است.  رواج واژه فارسی (Farsi) برای اين گروه نه تنها عملی در مخالفت با غرب بود بلکه از نظر ایدئولوژی نيز باعث ايجاد فاصله هر چه بيشتر با فرهنگ ايران باستان می گرديد، درست بر خلاف کاری که برخی از مسولين رژيم پيشين در صددش بودند، يعنی اغراق در مورد ايران باستان و اهميت آن در زندگی روزمره مردم دوران ما.  شايد هم اينان صادقانه باور داشتند که بايد اين نام را تغير داد که در اين صورت درست اين بود که دلايل اين باور خود را مورد بحث عمومی قرار می دادند. اما هیچ بحثی صورت نگرفت و عده ای هنوز هم آن را راه را ادامه می دهند. برای مثال حتا امروز نيز دريک تارنمای رسمی کشور بخشی وجود دارد بنام فارسی سرويسس (Farsi Services): اين را چگونه می توان توضيح داد.هنگامی که نهادی رسمی زبان خود را در یک ترکیب انگلیسی فارسی بخواند، طبعا بسياری از وابسته های سياسی کشور های ديگر که در ايران اقامت دارند نيز آن را به همان نام می خوانند بويژه اگر آنها از کشورهايی باشند که در آنجا به زبان ما فارسی می گويند (برای مثال کشورهای عربی، پاکستان، ترکيه، و غيره). اين افراد نيز به پيروی از مقامات  رسمی ما هنگام سخن گفتن به زبان انگليسی زبان ما را فارسی (Farsi) خطاب می کنند.

گروه ديگری که به رواج استفاده از واژه فارسی (Farsi) در زبان انگليسی کمک کردند برخی از خبرنگاران خارجی بودند که برای تهيه گزارش به ايران به ويژه در دهه شصت سفر می کردند. اينان با توجه به زمان محدودی که در آنجا می گذراندند، تعجب آور نبود که تنها واژه ای را که حتما ياد می گرفتند همين واژه فارسی بود بويژه که از مسئولين هم هنگام انگليسی صحبت کردنشان، کلمه پرژن را نمی شنيدند. اين خبرنگاران پس از بازگشت از معلومات تازه خود، از جمله نام زبان کشور ايران، در نوشته هايشان استفاده می کردند تا خوانندگان خود را بهتر تحت تاثير قرار دهند. هنوز هم برخی از آنان به اين کار ادامه می دهند و از بکار بردن نام درست اين زبان در زبان خود اجتناب می ورزند. در اين مورد نيز که رفتار مقامات ايرانی با نام بين المللی زبان خود نيز در مورد رفتار خبرنگاران نيز بی تاثير نبوده است. بالاخره آنها گزارشگرند و هر چه را بشنوند تکرار می کنند.
گروه بعدی که از واژه فارسی (Farsi) برای ناميدن اين زبان در انگليسی استفاده می کنند شامل برخی از زبان شناسان می باشد. اين ها معتقدند که برای تشخيض مابين زبان هايی که در ايران، افغانستان، و تاجيکستان رايج است بهتراست که در انگليسی زبان ايران را فارسی (Farsi)، زبان افغانستان را دری (Dari)، و زبان تاجيکستان را تاجيک (Tajik) بنامند چرا که اتلاق واژه پرژن (Persian) به همه آنها درست نيست. و اين اعتقاد بر اين اساس استوار است که اين ها سه "زبان" مختلف،  يا بر طبق نظرات برخی ديگر از آنان سه "گویش" گوناگون می باشند. در اين مورد در واقع اغراق می شود،  به همانگونه که برخی از زبان شناسان در تفاوت بين فارسی نوشتاری و گفتاری چنان اغراق می کنند که گويی در باره تفاوت بين عربی  فصحه و عربی عامه سخن می گويند. ممکن است برخی از زبانشناس ها بگویند که این گونه نام گزاری کار اين پژوهشگران را کمی آسان می کند.  ولی واقعيت اين است که اين کار باعث ايجاد سردرگمی می گردد. از آن گذشته دلايل بسياری نيز برای رد اين نظريه زبان شناسانه وجود دارد. برای مثال زبان انگليسی در انگلستان و انگليسی در آمريکا با يکديگر تفاوت هايی دارند (اگر چه به نسبت بسيار کمتری) اما اين دو گونه را دو زبان مختلف به نامهای انگليسی  و امريکايی نمی خوانيم بلکه در صورت لزوم به آنها انگليسی (English) و انگليسی آمريکايی (American English) اتلاق می کنيم. به همين روال فرانسوی فرانسه و فرانسوی کبک (در کانادا) با يکديگر تفاوت های فاحشی دارند اما هر دو فرانسوی هستند:    French و  Canadian French.  از اينها گذشته اگر قرار باشد اين منطق زبان شناسانه را به مقوله نام گذاری ها تعميم دهيم، بايد برای تمام لهجه های فارسی در ايران و افغانستان و تاجيکستان يک نام ويژه پيدا کنيم که در اين صورت ما صاحب "زبانهايی" خواهيم شد از قبيل اصفهانی و شیرازی که برای فارسی زبانان بسيار آسانند و به فارسی تهرانی نزديک و "زبانهايی" همچون سياه کوهی و اردکانی که فهم آنها برای تهرانی ها کمی مشکل تر است.   بنابراين چرا برای مثال از اين نام گذاری استفاده نمی کنند: Persian و Dari Persian  و Tajik Persian.  اين سه واژه بخوبی اين سه گونه لهجه مختلف زبان فارسی را از هم تمیز می دهند. برای اطمينان خاطر اين را هم اضافه کنم که حتی در خود زبان فارسی و در تاجکيستان، اديبانی مانند محمد جان شکوری واژه فارسی تاجيکی برای ناميدن اين زبان بکار می برد.6

A Simple Solutionََ
یک راه حل آسان
In English:          Persian
(فارسی-In Persian:          (Farsi
به انگلیسی:        پرژن
به فارسی:         فارسی
In Iran:                Persian
In Afghanistan:   Dari Persian
In Tajikistan:      Tajik Persian
در ایران:          فارسی
در افغانستان:     فارسی دری
در تاجیکستان:   فارسی تاجیکی

واقعيت ديگر هم اين است که در سطح ادبی نيز اين سه کشور دارای ميراث ادبی (Persian literature) مشترکی هستند که به ما اجازه نام گذاری های دلبخواهی در زبان های ديگر را نمی دهد. چنانچه همه ايرانيان و ايرانشناسان سه واژه Persian و Dari Persian  و Tajik Persian را به رسميت بشناسند، ادارات دولتی و بويژه ادارات مهاجرت کشورهای خارجی نيز بتدريج آن را پذيرفته و در اسناد خود آن را منعکس خواهند کرد و بدين ترتيب يک امر فرهنگی طولانی مدت فدای منافع کوتاه مدت چندين مترجمی که برای اين ادارات کار می کنند نخواهد شد. جالب است که يک نويسنده افغانی در کتاب تازه خود می گويد داشتن دو نام برای يک زبان در دو كشور ايران و افغانستان برای فرهنگ و ادبيات مشترک دو کشور مضر بوده است. وی در اين پژوهش خود نشان می دهد که هيچگاه ضرورت تاريخی برای کاربرد واژه های  "دری" و "فارسی" وجود نداشته است و از اين راه اين باور را كه زبان مردم افغانستان دری و زبان مردم ايران فارسی است، مورد ترديد قرار می دهد.7 

افراد ديگری که اين کار را يعنی استفاده از و اژه فارسی برای ناميدن اين زبان در زبانهای ديگر تا حدی بطور طبيعی انجام می دهند عبارتند از کسانی که نام اين زبان در زبان مادری اشان نيز فارسی است. اينها شامل هندی ها،   پاکستانی ها، عرب ها، ترکها، پنجابی ها، و غيره می باشند  که در هنگام مکالمه به انگليسی اين تمايل درشان وجود دارد که همان واژه آشناتر زبان خود را بکار ببرند. اين عمل نشانه بی احترامی آنها نسبت به اين زبان نيست. در مواردی با اين کار و مانند برخی از غربيها که با ايرانيان پيوندهای نزديکی دارند انگار که می خواهند احساس نزديکی خود را به فرهنگ ايرانی نشان دهند. کسانی که در دانشگاه های غرب به آموزش فارسی می پردازند حتماً به اينگونه دانشجويان برخورد کرده اند. اما جالب اين است که با يکبار ياد آوری، اين گروه از واژه پرژن (Persian) استفاده می کنند. 

گاه سازمان های دولتی در کشورهای غربی و بويژه در آمريکا نيز به خاطر مشخص کردن نواحی مورد نظرشان ممکن است از واژه فارسی (Farsi) در متن انگليسی کنند. اين کاربرد بويژه از پس از فاجعه 11 سپتامبر افزايش يافته است اما اثر فرهنگی آن هنوز بسيار نا شناخته مانده است. اميد می رود که با درست شدن اوضاع سياسی در خاورميانه، ديگر نيازی به اين گونه فعاليت های ارتشی دست کم در مورد ايران وجود نداشته باشد. اما جالب است بدانيم که در آگهی های استخدام اين سازمانها، برای گزينش متخصصين مورد نظر خود در افغانستان هم، کماکان از واژه فارسی (Farsi) استفاده می کنند. بعبارتی، عدم استفاده از واژه پرژن (Persian) لزوما به تفکيک بين فارسی ايران و فارسی دری  آنچنان که مورد نظر برخی از زبانشناسان نمی انجامد. 

گروه بعدی و بنظر من عامل عمده رواج واژه فارسی (Farsi)، همانا شامل مهاجرين و پناهندگان سياسی / اقتصادی پس از انقلاب می باشد. اين گروه از همه بزرگتر بوده و دسترسی به آنان برای بحث در مورد نام زبان فارسی در زبان های خارجی نيز از همه سخت تر است. بيشتر اين افراد به هنگام ورود به غرب به هيچ زبانی به جز فارسی تسلط نداشته اند و برخی از آنان هنوز هم زبان کشور ميزبان را بخوبی فرا نگرفته اند. آنها هنگام پر کردن درخواست نامه های اداره مهاجرت در امريکا و کانادا و در برابر پرسش "زبان مادری شما چيست؟" می نوشتند فارسی (Farsi)  و نمی دانستند يا هنوز هم نمی دانند که نام زبان آنها در انگليسی يا ديگر زبان های اروپايی فارسی (Farsi)  نيست. نتيجه اينکه که در سالهای اخير ما شاهد بروز اين واژه در اسناد و ادبيات اداره مهاجرت کشورهای غربی گشته ايم. اين هموطنان حتا اگر بر حسب اتفاق با نام زبان خود در انگليسی آشنا باشند، آن را ممکن است به اشتباه پرشيين يا پرشيان تلفظ کنند و هنگامی که مخاطب آنها از وجود چنين زبانی به خاطر تلفظ نا جور آن اظهار بی اطلاعی می کند، آنها ترجيح می دهند به کاربرد همان واژه فارسی اکتفا کنند اگر چه مخاطب آنها از وجود همچون زبانی هم بی اطلاع باشند. بر اساس تحقيقی محدودی که در دوران دانشجويی ام در بين عده ای از ايرانيان و آمريکائيان مقيم ميشگان انجام دادم (سی نفر ايرانی و بيست نفر آمريکايی)، از هر ده نفر ايرانی که تحصيلات دانشگاه های در امريکا نداشتند، شش نفر معتقد بودند که فارسی (Farsi) نام زبان کنونی ماست و پرژن (Persian) يا نام نژاد يا نام زبان ايران باستان بوده است. جالب اينکه هيچکدام هيچگونه دليلی هم برای اين اظهار نظر خود نداشتند. کسانی که در دانشگاه امريکايی، بويژه دانشگاه های بزرگ و رده يک که آموزش زبان فارسی جزئی از برنامه هايشان است حضور يافته باشند (چه ايرانی چه آمريکايی)، به احتمال زياد با واژه پرژن (Persian) برخورد داشته اند. بر اساس همين تحقيق، از ده نفر آمريکايی، همگی واژه پرژن (Persian) را می شناختند ولی  تهنا يکنفر از آنها می دانست فارسی (Farsi) چيست و بنابراين برای اين گروه در کل تفکيک بين اين دو نام مطرح نبود. (چنانچه بخواهيم به اين مسئله بطور جدی تری بپردازيم، لازم است که به تحقيق و آمار گيری های گسترده ای، بويژه در جوامع ايرانی خارج از کشور دست زد. برای مثال ممکن است مفيد باشد اگر بدانيم که ايرانيان نسل دوم در اين مورد چه فکر می کنند و چه احساسی دارند. يا آنها برای اولين بار کجا با واژه پرژن آشنا شدند.)

اگر چه اکثر کسانی که  واژه فارسی (Farsi) را بکار می برند با توضيح کوتاهی ممکن است به کنه مطلب پی ببرند اما برخی از افراد اين گروه نسبتا تازه وارد به جهان غرب  در مورد کاربرد واژه فارسی متعصب  باقی می مانند. آنها بر انديشه می مانند که با بکار بردن واژه فارسی (Farsi) هنگام حرف زدن به زبان انگليسی کاری می کنند وطن پرستانه. بنوعی انتظار دارند که غرب با بکار بردن کلمه فارسی سعی کند بهتر فرهنگ ايرانی را به رسميت بشناسد. آنها گاه به تئوری توطئه نيز متوسل می گردند و می گويند که خارجی ها ما را مجبور کرده اند که نام زبان خود را عوض کنيم. اينها غافل از اين هستند که با اين کار خود مانع بزرگی در راه ارتقاء فرهنگ خود ايجاد می کنند که بدان خواهيم پرداخت. در اينجا تنها اين را متذکر شوم که همانطور که اشاره شد، خود واژه  فارسی (Farsi) عربی شده واژه پارسی (Parsi) است که اين دومی در حقيقت به (Persian) از نظر صدا و صوت و شکل به همان اندازه نزديک است که کلمه اولی. بنابراين اين ادعای ناسيوناليستی هم که ما بايد نام بومی زبان خود را که همانا فارسی است به اين خارجيها وبه جامعه بين المللی تحميل کنيم نيز بر ناآگاهی استوار است. جالب است که اين دسته از افراد آگاهی بسيار نا چيزی از فرهنگ ايران، بويژه فرهنگ باستانی ايران، نکات ضعف آن، و ساير مشکلات سنتی رايج در جامعه داشته و در اين رابطه هم فکر می کنند تمامی عقب ماندگی ايران ناشی از تبانی های غربی ها است. 
گروه بعد و در ادامه گروه قبلی، ايرانيان نسل دوم هستند. اينها از پدر و مادر خود شنيده اند که نام زبان مادری اشان فارسی (Farsi) است و اين احتمالا همان چيزی است که در مدارس آخر هفته که بعضا برای فراگيری زبان فارسی در آن شرکت می کنند نيز بدانها آموزش داده می شود که همه اينها البته طبيعی است چون اين روند فراگيری نام زبان تماما بزبان فارسی صورت گرفته است. اما از آنجايی که بسياری از جوانان نسل دومی مطالعه چندانی در باره زبان و فرهنگ خود بزبان انگليسی ندارند، هيچگاه اين فرصت را نيافته اند که نام زبان خود را در کشور دومشان کشف کنند. اينها هنگامی که وارد دانشگاه می شوند و از روی علاقه، نياز، يا کنجاوی بدنبال درس های زبان يا ادبيات فارسی می گردند و آنها را نمی يابند بسيار نا اميد می گردند غافل از اينکه اين دروس در دانشگاهای عمده امريکا بطور مرتب تحت عنوان  Persian  Language ويا  Persian Literature در همه سطوح ابتدايی، متوسطه، و پيشرفته ارائه می گردند. از اينها گذشته، برخی از نسل دومی ها بنا به عادت، از واژه های يک زبان هنگامی که بزبان ديگری صحبت می کنند استفاده می کنند و واژه فارسی هم از اين عادت در مصون نيست و رفت و برگشت بر سر آن از يک زبان به زبان ديگر به آسانی صورت می گيرد.  

از اين گروه ها که بگذريم، مجامع علمی، فرهنگی، هنری، و دانشگاهی از همان واژه پرژن (Persian) در زبان انگليسی و ساير زبان های اروپايی استفاده می کنند. برای مثال، شما می توانيد در دانشگاهها درس Persian 101 را بگيريد اما از Farsi 101 خبری نيست. در اين ميان ايران شناسان غربی که از زمره اولين کسانی هستند که به مطالعه علمی و سيستماتيک فرهنگ ايران باستان، و ادبيات فارسی کلاسيک پرداختند، در استفاده از نام درست زبان فارسی در زبان های خارجی نهايت دقت را بخرج داده و بندرت کسی را می توان يافت که از اين قاعده خطور کرده باشد. 

اما اکنون بپردازيم به اينکه چه اشکالی دارد که ما در انگليسی بجای  پرژن (Persian) بگوييم يا بنويسيم  فارسی (Farsi). مگر نه اينکه در ايران و برخی ديگر کشورها اين زبان را فارسی می ناميم؟ آيا دانشگاهيان و پژوهشگرانی که به لزوم کاربرد  پرژن (Persian) اصرار می ورزند، و همه آنها هم لزوما ايرانی نيستند در رويای بازگشت به دوران ايران باستان بسر می برند؟ آيا آنها در برابر موج عظيم توده های خارج از کشور که ترجيح می دهند فارسی (Farsi) را در هنگام انگليسی حرف زدن بکار ببرند تلاشی بيهوده می کنند؟ پاسخ به اين پرسشها منفی است. آنها نه ناسيونالسيت هستند، نه مبلغ يک جهان بينی خاص، و نه در رويای بازگشت کورش کبير. مسئله اساسی اين است که بنا به دلايل زير در زبان انگليسی کاربرد پرژن (Persian) از کاربرد  فارسی (Farsi) بهتر است، و منجر به منسوخ شدن واژه زيبای پرژن (Persian) نخواهد شد،  و اين استدلال ها در مورد استفاده از نام درست اين زبان در ساير زبانهای اروپايی نيز صدق می کند. 

 يکم، از نظر تاريخی کار برد واژه فارسی (Farsi) در زبان انگليسی اشتباه است. اشتباه است چون هيچگاه غربی ها اين واژه را بطور روزمره در امور فرهنگی و علمی بکار نبرده اند. تا پيش از انقلاب 1979، اين واژه بيشتر متعلق به دانشنامه ها و فرهنگ واژه ها بود آن هم برای اينکه توضيح دهند که نام بومی و محلی اين زبان چيست.  در سالهای اخير اما اين واژه به آنها تحميل شده است و اين تحميل در باز شکل گيری هويت ايرانيان تاثير خواهد گذاشت. و بنظر من هويت يک پديده ايستا نيست، دائم در حال باز نويسی خودش می باشد. هويت همزمان با دگرگونی های اجتماعی، بدنبال تاثير پذيری از ساير فرهنگ ها، و حتی بر اثر انکشاف اقتصادی دگرگون می شود و شايد بتوان گفت تکامل می يابد و يا دست کم پيچيده تر می گردد.   افراد می توانند در اين روند و در  باز نويسی ها نقش داشه باشند و حفظ ميراث گذشته و همچنين حفظ نمادهايی که ميراث گذشته را نمايندگی می کنند از جمله تدابيری هستند که در روند فوق تاثير مثبت می گذارند.  واژه پرژن (Persian) از اين نماد ها ست.

دوم، کاربرد واژه فارسی هنگام تکلم به زبان انگليسی نقص هماهنگی اين زبان بوده و نيز تجاوزی است به  صرف و نحوش. برای يک لحظه تطور کنيد که شخصی به فارسی بشما بگويد که:
 "من انگليش و فرنچ و پُوليش حرف می زنم."  اين جمله هماهنگی نحوی زبان فارسی را به هم می زند چرا که ما برای اين زبانها در زبان فارسی نام های ديگری داريم. درست اين جمله اين است: "من انگليسی و فرانسوی و لهستانی حرف می زنم." يا اينکه يک انگليسی زبان به انگليسی بگويد:
"I went to Paris last year and there I learned Francais."
 يا   
My español is very good.
درست اين است که اين شخص بگويد French چرا که استفاده  از جمله بالا به غير از اشتباه زبانی آن کمی خود نمايی نيز القاء می کند. همه اينها در گوش شنونده نا خوش آيند هستند. به همين ترتيب نام زبان آلمان در خود اين زبان دوچ (Deutsch) است و در انگليسی بدان جرمن (German)اتلاق می گردد. پيشترها استفاده از واژه دوچ (Deutsche) بجای جرمن (German) در زبان انگليسی صورت زياد صورت می گرفت که نوعی بی احترامی تلقی می گرديد. اما امروزه هنگامی که اين جايگزينی صورت می گيرد، نشانه ای از نا آگاهی گوينداش در نظر شنونده می باشد. کاربرد اولی شبيه کاربرد واژه در زبان انگليسی است.

سوم، خود واژه Farsi در زبان انگليسی يک واژه خوش صدا نيست. شنونده را به ياد واژه هايی از قبيل Farce  و Farcical  به معنای لودگی، نمايش مسخره، و کارهای مضحک می اندازد. در فرانسه کار برد واژه Farsi بجای Persan حتا بد آوا تر است. شنونده را بياد Farci (stuffed)  و Farce (joke) می اندازد.

چهارم و از همه مهمتر اينکه در ضمير آگاه يا نا خود آگاه يک انگليسی زبان و يا يک غربی بطور کلی، واژه ی  پرژن (Persian) مرتبط با و ياد آورنده بسياری از جنبه های مثبت فرهنگی ما می باشد. برای مثال هنگامی که آنها اين واژه را می شنوند حتا اگر بلافاصه بدان فکر نکنند جايی در ته ذهنشان ته نشين هايی و جود دارد از قبيل:
   Persian Empire, Persian Mosques, Persian poetry, Persian mysticism, Persian miniature, Persian carpets, Persian cats, Persian pistachio, Persian caviar, Persian food, and Persian Gulf -8 
شعر، ادبيات، مسجد، غذا، خاويار، گربه، مينياتور، قالی، پسته، مفاهيمی بدی نيستند که با نام زبان ما بعنوان يک صفت عجين گرديده اند. در اذهان مردم غرب، Persia and Persian  به هم نزديک بوده: يکی نام کشور و مليت و ديگری نام زبان ماست. در مقاطعی از تاريخ اروپا بويژه از سده 17 تا 19، فرهنگ ايران چنان محبويتی داشت که بسياری از پژوهشگران اروپايی سعی می کردند فرهنگ خود را به فرهنگ فارسی ارتباط دهند. البته بعد ها اين کار آنچنان ادامه يافت که جنبه ايدئولوژيکی  و ناسيوناليستی پيدا کرد.9  از همين روی است که بسياری بر اين باورند که تغير نام بين المللی کشورمان از Persia  به ايران نيز زيان آور بود چرا که ناگهان نام جديد تاريخ کهن سال کشور را نمايندگی نمی کرد. در واقع، خود رضا شاه که اين کار را کرده بود، بنا به اسناد تاريخی بعد ها از کار خودش پشيمان گرديد اما ديگر جامعه بين المللی به نام جديد (که البته در خود ايران جديد نبود چون کشور هميشه به همين نام خوانده می شد) عادت کرده بود.10   پرژن (Persian) بنابراين ضمن اينکه نام زبان ماست،  بعنوان صفت نيز مليت ما را نيز هنوز توصيف می کند (مانند واژه روسی که نام زبان مردم روسيه است و هم توصيف کننده مليت آنها). اين يک نکته مثبت است که بايد آن را غنيمت شمرد بويژه آنکه تمام رفرنت های بالا همگی خوشايندند. برای مثال اين تصور وجود دارد که امپراطوری ايران باستان به فرهنگ بشريت کمک کرده و حتی از طريق اديان زردشت و مانی تاثيراتی بر مسحيت نيز بر جای گذاشته است. شعر کلاسيک فارسی را می توان گفت که همه دوست دارند. امريکايی های قديمی تر هنوز هم رباعيات خيام را که توسط فيتز جرالد به انگليسی ترجمه شد از حفظ دارند و در سالهای اخير با کمک کلمن بارک، اشعار مولوی بسيار رايج گرديده و تا قلب هاليوود رخنه کرده و ستارگانی مانند مدونا، دمی مور، مارتين شين، روزا پارکز، و چند تن ديگر آن اشعار را باز خوانی کرده اند. حال نمی گويم که ما بايد در گذشته زندانی باشيم و عمر خود را با پز دادن در باره اندک ميراثی که از گذشته برايمان باقی مانده هدر دهيم. بايد بيشتر به آينده نگريست. اما در عين هويت ما را هيمن اندکی که داريم تعيين می کند که ما نبايد به فراموش کردن آن از طريق نام گذاری های اشتباه کمک کنيم چرا که تمدن بشری مجموعه است از تمامی دست آوردهای فرهنگی و تاريخی تمامی اقوام جهان و در اين رهگذر، چه بخواهند چه نخواهند، ايران چه در دوران باستان و چه در دوران امپراطوری اسلامی نيز سهمی بسزا داشته است. 

و هنگامی که سخن از آينده است، اگر روزی روابط بازرگانی بين دو کشور باز بر قرار گردد، حافظه فرهنگی در رونق اقتصاد بين المللی ايران نقش خواهد داشت. در اينجا خواهد بود که باز خاطره های قالی های خوش نقش، پسته های اعلا، و ساير خوراکی های خوشمزه که با واژه پرژن همراه هستند آسانتر به بازار عمومی راه خواهند يافت تا اقلامی که با واژه های فارسی ترکيب شده اند. اين مورد بازرگانی ديگر تنها مربوط به يک نوستالژی فرهنگی نيست بلکه به واقعيت های آينده زندگی ايرانی های ساکن آمريکا و نسل های بعدی آنها مربوط است چرا که از نظر فرهنگی واژه Farsi چيزی را بخاطر يک انگليسی زبان نمی آورد بجز حادثه گروگانگيری، طالبان در افغانستان، و يا حملات به مظاهر فرهنگی ايران باستان.   

هر کدام از اين دلايل شايد به خودی خود اهميت چندانی نداشته باشد اما هنگامی به کل موضوع و به کل مسائلی که از رواج واژه فارسی Farsi در زبانهای خارجی ناشی می گردند نگاه کنيم می بينيم که به تلاشش می ارزد که در باره اش کمی بيشتر انديشه کنيم. من اين نکته را هم فراموش نمی کنم که نمی شود جلو تغييرات زبانی را گرفت. گاهی واژه هايی در يک زبان از بين می روند، واژه هايی ديگر زاده می شوند، و گاه نيز واژه هايی نو جايگزين واژه ها کهن می گردند. اغلب اين روند مستقل از اراده افراد صورت می گيرد.11  در مورد بحث مورد نظر ما مسئله حتا پيچيده تر است چون ما در باره زبان انگليسی سخن می گوئيم که هيچ گونه کنترلی بر روی آن نداريم. درست است که ما در تحليل نهايی نمی توانيم تعيين کننده سرنوشت نام اين زبان در انگليسی باشيم اما  دست کم می توانيم در دامن زدن به از بين بردن واژه زيبا، تاريخی، و پر معنای پرژن (Persian) شرکت نداشته باشيم.12   آکادمی های زبان و آگاهی های جمعی نيز در اين روند تاثير گزار هستند. 

من هيچ گونه توهمی در باره عظمت، شکوه، و بزرگی فرهنگ ايران باستان ندارم و به نظرم در اين باره اغراق گويی بسيار شده و می شود. قضيه نام زبان ما در زبان انگليسی مقوله ای است که بنا به دلايل بالا به زندگی امروز ما ربط دارد. و اين را اضافه کنم که اين تنها يکی از مشکلات مربوط به عرضه داشت يا ارائه فرهنگی هويت ايرانی در برابر جهانيان است (برای کسانی که در غرب زندگی می کنند اين مقوله "ارائه" بسيار مهم است). هنوز هم قضيه تغيير نام کشور در مجامع جهانی برای برخی هضم نگرديده و هر از چند گاهی توسط افرادی مطرح می گردد. هنوز هم ابتدايی ترين دشواری های مربوط به حروف الفبای فارسی مورد بررسی کامل و منظم قرار نگرفته. در اين باره نيز هر چند سالی عده ای دلسوزی می کنند و سپس قضيه بدست فراموشی سپرده می شود. دشواری ها، پيچيدگی ها، و نارسايی های الفبای فارسی هنوز احتياج به بررسی دارد و بايد در مورد آن نيز از راه پژوهشهای اساسی و در يک پروسه دمکراتيک تصميماتی تاريخی اتخاذ گردد. و اين قضيه الفبا، به نظر من، تنها يک مسئله تکنيکی نيست بلکه در واقع مربوط است به فرهنگ، هويت، آموزش و پرورش، پيشرفت و هماهنگی با پيشرفت های تکنولوژی بويژه در حوضه اطلاع رسانی، و سرانجام به روانشناسی اجتماعی. بعبارت ديگر، به اين گونه مسائل بايد از زاويه چند رشته ای برخورد کرد.

در رابطه با بحث نام زبان ما در زبانهای اروپايی  بايد البته مسئله زيبايی شناسی و شفافيت زبان را  نيز در نظر داشت. همان گونه که گفته شد، کاربرد واژه فارسی در زبان انگليسی هيچ به زيبايی و روشن سخن گفتن در زبان انگليسی کمک نمی کند. بلکه باعث ايجاد واژه های غريبی می گردد از قبيل:
Farsi Night ، Farsi Food ،  FarsiEasts، Farsi Services، Farsi Conference، Farsi Library، Farsi Club، Farsi Mother Land، Farsi Cinema
و ده ها مثال ديگر که اين روزها بر روی صفحات شبکه  جهانی و تار نماهای گوناگون ظاهر گشته اند. کاش دست کم بجای Farsi، واژه Iran و يا  Iranian را در اين ترکيبها بکار می بردند. آيا حتا اگر با کاربرد واژه  Persian مخالف باشيم، بهتر نيست بجای Farsi Cinema  بگوئيم Iranian Cinema؟

ايرانيان در خارج از کشور حتی نظارتی بر روند رشد زبان فارسی هم ندارند.  آنها نه دارای آکادمی زبان هستند و نه در مصدر قدرت و نه صاحب يک رسانه عمومی. بسياری از آنها بطور ناگهانی و در بسياری از موارد بطور تصادفی به دنيای غرب پرتاب شده اند و اکنون در برزخی بين دو زبان و دو فرهنگ، و اين روزها به خاطرشدت گرفتن مسائل سياسی در جهان، بين دو پارادايم به ظاهر آشتی نا پذير زندگی می کنند. علی رغم اين دشواری ها می توان کمی هم خوشبين بود زيرا که اين موقعيت چندان بدی هم نيست. در واقع اين يک توفيق است که شايد يکی از مهمترين وسيله های نيل به پيشرفت کامل را در ايران را از طريق فرا گيری و تبادل فرهنگی و ارتباط با هم وطنان درونمرزی را فراهم کند. بهتر است ما به اين قضيه نام زبان مادری يا ملی امان نيز بعنوان يک تمرين در فراگيری دمکراسی بنگيريم. به ديگر سخن، و با توجه به امکاناتی که وجود دارد می توان به پژوهشهای سيستماتيک دست زده، اطلاعات لازمه را جمع آوری کرده، و در نهايت در يک حرکت دسته جمعی به تصميم گيری پرداخت. در اين راستا می ارزد که تنبلی نکنيم و  توجه داشته باشيم که نام زبان ما در زبان انگليسی، فرانسوی، آلمانی، و بسياری از زبانهای اروپايی ديگر، و نيز در جامعه بين اللملی و سازمان ملل متحد فارسی (Farsi) نيست و رواج اين واژه در اين زبان های خارجی  و مجامع بين المللی ممکن است به هويت و هماهنگی فرهنگی ما زيان رساند.

زیرنویس ها:

[1] - شکل بسيار کوتا تری از اين نوشته به زبان انگليسی در سال 1997 در (www.Iranian.com) منتشر گرديد.
[2] - از پیشتازانی که در مورد استفاده نام اشتباه این زبان در زبان انگلیسی هشدارد داده اند میتوان از دکتر احسان یار شاطر و دکتر الهه میرجلالی نام برد. رجوع کنید به:
احسان يار شاطر. "زبان نو ظهور." ايران شناسی. سال 14 شماره 1.  بهار 1992. 27-30. و مقاله "ايران را در زبانهای خارجی چه بايد خواند؟" رهاورد. 5-6، 20-21. (تابستان و پائيز 1988)، 70-75.
Elahe Mir-Djalali.  Persian Language and Culture (available on ERIC)
[3] - نگاه کنيد به:
 Edward G. Browne, A Literary History of Persia (Cambridge: Cambridge University Press, 1902-4) and Jan Rypka, History of Iranian Literature (Dordrecht, Holland, 1968).
[4] - برای اطلاع بيشتر نگاه کنيد به:
Kent, Roland G. (Roland Grubb), Old Persian: Grammar, Texts, Lexicon. 2d ed. (New Haven, American Oriental Society, 1953); Dandamaev, M. A. Iranians in Achaemenid Babylonia, (Costa Mesa, Calif.: Mazda Publishers in association with Bibliotheca Persica, 1992); and Johnson, Edwin Lee. Historical Grammar of the Ancient Persian Language (New York: American book company, 1917).
[5] - در اين مورد بويژه می توان به نشريات انگليسی زبان چاپ تهران، کتابهای تبليغاتی چاپ  برخی از وزارت خانه ها، و بروشورهای توريستی چاپ سازمان جهانگردی اشاره نمود که همه آنها از واژه فارسی در متون انگليسی خود استفاده می کردند.
[6]  - محمد جان شکوری  "سرنوشت فارسی تاجيکی فرارود در قرن بيستم (دوشنبه، انتشارات اديب، 2002)
[7] -  جمال موسوی، همزمانی و بی زبانی (تهران: محمدابراهيم شريعتی افغانستانی، 1382.)
[8]   البته نام خليج فارس (Persian Gulf) هم به اندازه نام زبان ما در خطر افتاده است. کشورهای کوچک حوزه خليج فارس سعی می کنند نام اين خليج را در زبان انگليسی و ساير زبانهای اروپايی از خليج فارس به خليج عربی تبديل کنند. اين را بايستی اضافه کرد که اخيرا تلاش هايی که توسط آقای پژمان اکبرزاده (persia_1980@yahoo.com)، موسيقی دان، و گروهی از ياران او صورت گرفته است نتايج مثبتی بهمراه داشته است.
[9]    برای اطلاع بيشتر در اين مورد به نشريه مطالعات ايران شناسی شماره ويژه زير و مقدمه نيکی کدی در آن رجوع کنيد.
Nikki Keddie, "Introduction and Notes on Contributors" Iranian Studies (Special issue on Iranian Studies in Europe and Japan, edited by Rudi Matthee and Nikki Deddie) V. xx. No. 2-4, i-vii.
[10] - برای اطلاع بيشتر در اين باره به "نام کشور ما را در زبان انگليسی چه بايد خواند." رهاورد. 8، 29. (بهار 1992)، 22-26. رجوع کنيد.
[11] - اگر چه در فرانسه، آکادمی زبان اين کشور در برخی موارد در رد يا قبول واژه های کهن و يا نو و تغيرات گرامری ديگر موفق بوده است ولی ما در خارج از ايران چنين امکاناتی  را نداريم.  در داخل ايران خوشبختانه فرهنگستان استفاده از واژه فارسی بجای پرژن در انگليسی را رد کرده است.
[12] - همان گروه اکبر نژاد در مورد نام زبان فارسی در زبان های اروپايی نيز تلاشهای با ارزشی انجام داده اند. در نتيجه نامه نگاری های اين گروه از ايرانيان برخی از نشريات و نيز برخی از وب سايتها واژه Persian  را جايگزين واژه Farsi  کرده اند.